In het Twentse Tubbergen rijgen onverharde paden zich aaneen door een glooiend landschap met watermolens en oude boerenerven. Bronnetjes, beekjes, bosjes en weitjes – de idylle van een landschap van verkleinwoorden.
Wandelgemeente
Niet voor niets werd Tubbergen in 2011 verkozen tot wandelgemeente van het jaar. Ik schreef indertijd het lovende juryrapport en was dertien jaar later benieuwd of dit kleinschalige landschap nog steeds zo’n wandelparadijs is. Het verslag van toen bleek niets aan waarde te hebben ingeboet, en vormt de leidraad voor deze hernomen wandelroute.
Mosbeek en Manderesch
Boven de ronding van de es steekt de kerktoren van Vasse – van verre rollen de klokslagen die het middaguur aankondigen over het land. Als het pad een beetje daalt, komt het heldere water van de Mosbeek 1 in zicht. Een haan en wat hennen scharrelen in het weitje aan de andere oever. Voorbij het boerenerf strekt de ruime Manderesch 2 zich uit, begrensd door hoge bomen aan de rand. Nog geen 500 meter onderweg en de toon is gezet: een voortdurende afwisseling van stukjes landschap, neergevleid in de glooiingen van het Twentse land.
Krimpend landschap
De route zoekt de rand van de bewoonde wereld in een krimpend landschap: de weitjes worden, net als de akkers, kleiner; gescheiden door houtwallen en bosjes; huizen zie je niet meer, heideveldjes met grafheuvels 3 van prehistorische bewoners komen juist wel in beeld. Grensstenen 4 markeren dat je minder dan een stap verwijderd bent van buurland Duitsland. Hier geldt het oude ervaringsfeit dat waar staatsgrenzen elkaar naderen het landschap verlaten en dunbevolkt is.
De Galgenberg
Slingerend gaat het smalle pad verder, over een helder beekje dat op de flanken van de Galgenberg 5 ontspringt. Vanaf die berg ligt half Twente ineens aan je voeten, bij helder weer reikt het uitzicht tot Almelo.
Er wordt anno 2024 hard gewerkt in dit landschap, waar verdroging, verzuring en stikstofneerslag een bedreiging vormen voor het open heidelandschap. Veel begroeiing is daarom weggehaald om de heide weer een kans te geven.
Nationaal landschap
Over de weg ligt een voorde 6, eroverheen kabbelt water, afkomstig van een herstelde bron. Hier mag het water weer lastig zijn. Dat past bij de doelen van het nationaal landschap Noordoost-Twente, waar gezocht wordt naar het behoud van het eeuwenoude kleinschalige landschap. Dan de Paardenslenkte 7, weg van het landschap van de verkleinwoorden, want een groot heideveld boven op de stuwwal.
Open es
Verderop wordt het landschap grofmaziger. Langzaam raakt het land weer bewoond – boerderijen komen in beeld. Opvallend is de grote, open es 8 – hier krijgt moderne landbouw alle ruimte: de enorme weide bestaat uit eentonig groen, soortenloos gras. Toch wandel je er prettig, want het onverharde pad volgt de beschutting van een oude houtwal vol eiken en boven de bolling van de es zijn aan de verre overzijde net de daken van boerderijtjes te zien – er is leven nabij.
Frans en Bels
Inmiddels is Vasse dichtbij, opnieuw slaat de torenklok. Het geluid mengt zich met autogeruis, voor het eerst sinds uren. Het pad passeert de verharde weg en nadert de watermolens van Frans 9 en Bels. Er is zowaar een verhard stukje weg nodig om de wandelaar daar te brengen. Beide molens zijn fraai gerestaureerd, en Bels beschikt in de zomer over een prachtig, besloten terras, helemaal in stijl met deze wandeling door de weitjes, heitjes en bosjes van Tubbergen, door dit landschap van verkleinwoorden.
1924-2024
Net als in 2011 is dit een geweldige wandeling, weinig is er veranderd. Voor verandering moet je verder terug in de tijd. Dan valt op hoe op de essen het grondgebruik is veranderd: vroeger waren het akkers waar granen groeiden, nu zijn het vooral grasvlakten. Ook de beslotenheid is veranderd, want veel houtwallen zijn aan de schaalvergroting in de landbouw geofferd. Je kunt het goed zien als je de kaart van 1924 met die van nu vergelijkt.
In 1924: de es (1), hoger gelegen (zie de schrapjes rondom), droog en geschikt voor akkerbouw; in 2024 is die es onderdeel van een groot weiland; de hoger gelegen randjes van de oude es zijn nog te herkennen.
De groene lintjes (2) waren houtwallen die de weilanden (3) omzoomden; in 2024 zijn ze verdwenen – alleen bij 4 is een houtwal overgebleven.
Rond de molens Frans (5) en Bels (6) is meer bewaard gebleven; houtwallen volgen de Mosbeek. Het zijn de overblijfselen van houtwallen en bosjes die het landschap z’n beslotenheid geven (en zoals de foto hieronder laat zien: soms zijn daarvoor een paar bomen genoeg). En hoe dichter je bij de grens komt, hoe kleiner de weitjes en akkers – wandelen in een krimpend landschap.
Informatie
TWEELUIK Deze route maakt deel uit van een tweeluik: oostelijk van deze route vind je Wandelen in Springendal en Hesingen. Samen goed voor een tweedaagse Noordoost-Twente.
START- EN EINDPUNT De parkeerplaats bij de watermolen van Bels.
AFSTAND De route is 14 km; met de extra lus door Duitsland erbij 16 km (die extra lus maakt deel uit van de route Springendal en Hesingen; mocht je ze beide willen doen, dan kun je dit extra rondje beter bewaren).
HORECA Watermolen Bels (ma gesloten); aan de uitbreiding in Hesingen, Duitsland: Gasthof-Restaurant ‘Zum Lönsberg’ (ma, di gesloten; wo-vr in de winter vanaf 16.00; za, zo vanaf 11 uur).
ROUTENETWERK Deze route volgt de knooppunten van het routenetwerk Twente. Bij een knooppunt volg je de richtingaanduiding en de kleur van een bepaalde pijl.
RD = rechtdoor; RA = rechtsaf; LA = linksaf; ri = richting
ROUTEBESCHRIJVING
Ga vanaf de P LA.
D51 RA (oranje) – D49 RA (oranje) – D54 LA (blauw) – D55 LA (blauw) – E44 RD (blauw) – E39 LA (paars) – E66 LA (oranje) – E40 RA (oranje) – E50 RD (oranje) – D18 LA (oranje) – E48 RD (oranje) – E45 RA (oranje) – E65 LA (blauw) – E67 RD (blauw) – D97 RA (blauw) – D86 LA (blauw) – D87 RA (blauw) – D84 RD (blauw) – D83 RD (rood) – D67 LA (rood) – D53 RD (rood) – D56 eindpunt, terug bij de P.
Uitbreiding via Duitsland (3 km)
E44 LA (wit op paars). In het dorpje Hesingen bij U11 RA richting U5 (wit op paars) – U5 RD (wit op paars) – U8 RD (blauw) – E40 LA (blauw) en terug op de hoofdroute.
GPS Een GPS-bestand kun je binnenhalen op RouteYou (Tubbergen 2011). Klik dan linksonder op downloaden. En dan op GPX (of welk ander bestand je wilt). De route met de uitbreiding door Duitsland vind je onder Tubbergen 2011 met Duitsland.
PRINT KAART EN ROUTEBESCHRIJVING
1 gedachte over “Tubbergen – wandelen in een krimpend landschap”