Vanaf de uitzichttoren zie je ‘m voor de eerste keer: ijkpunt in het panorama over bossen, duinen, zee en stad is de Lange Jaap – de vuurtoren, die in 1877 uit loeizwaar gietijzer is opgetrokken. Behalve in het bos komt de vuurtoren – ruim 63 meter hoog, met een licht dat op 54 kilometer is te zien – steeds in je blikveld, tot ie in de stad achter de gevels verdwijnt. De rode toren is beeldbepalend in deze nieuwe, gevarieerde NS-Wandelnet route. Voor TE VOET schreef ik er een artikel over, hier lees je een (lichte) bewerking van die tekst.
Nollen en duinen
Op het smalle pad van de eerste kilometers gaat de route langs de Nollen, kleine, wat weg van zee opgewaaide binnenduintjes, hier opnieuw aangelegd om het oude landschapsbeeld terug te brengen van duintjes die onder Helderse stadsuitbreidingen verdwenen. Verderop, in de Donkere Duinen ruisen de kronen van dennen en eiken, zwaaien mee op het ritme van de wind en worden vergezeld van het geluid van bosvogels – de trillers van een vink, het geroffel van een specht en in het meertje snatert een groepje eenden. Daarna opent het landschap, badend in het licht groeien de gelige, zo karakteristieke helmgrassen. Eerst wandel je erlangs, dan steek je er dwars doorheen – weids is het uitzicht over de duinen, een schelpenpad voert naar de zeereep.
Zeegeluiden
In het veranderende landschap laat zich een nieuwe ‘soundscape’ horen: vanuit de verte klinkt het schelle gekrijs van vermoedelijke meeuwen. Geluid voegt zich bij beeld als de vogels samenvallen met het zicht op zee en op de lange, smalle zandstreep (de Razende Bol) aan de overkant van het water – dichtbij klinkt het zachte geklots van trage golven tegen de stenen zeewering. De Razende Bol is een zandplaat voor de kust, een hoogwatervluchtplaats voor zeevogels en zeehonden; elk jaar schuift de plaat door zeestromingen zo’n 100 meter op in de richting van Texel. Vraag is of ze ooit zullen vergroeien, want het water tussen bank en eiland is diep en stroomt snel.
Zeevesting
Eenmaal aan de kust kom je ogen tekort, want Lange Jaap, de zeedijk, Razende Bol en Texel zijn in beeld, op het water dobberen honderden witbuikrotganzen en de veerboten van en naar Texel varen langzaam maar gestaag uit. Ondertussen is er ook nog Fort Kijkduin, een van de vestingwerken rond Den Helder. Napoleon zag de strategische ligging, en gaf opdracht voor de bouw van de Stelling van Den Helder. Na Fort Kijkduin – dat Huisduinen beschermde – volgt de route de grachten van Fort Erfprins om uit te komen op de onvolprezen grasdijk met schitterend zicht op het water en Texel.
Willemsoord
Vanaf de dijk duikt ineens een onderzeeër op, niet aan de zeezijde, maar aan de landkant, voor altijd verankerd op het droge, als onderdeel van het Marinemuseum, dat ligt op het terrein van de voormalige marinewerf Willemsoord. Dit was de thuisbasis van de Koninklijke Marine, hier werden de marineschepen voorzien van hun uitrusting, werden ze gerepareerd en onderhouden. Willemsoord werd na de Franse Tijd het belangrijkste steunpunt van de zeevloot tot de sluiting in 1993 (aan de overzijde kwam een nieuwe haven te liggen).
Daarna kregen de historische gebouwen nieuwe bestemmingen, vaak ‘zeegerelateerd’, zoals het Marinemuseum en het Reddingmuseum, ook zijn er veel oude schepen (reddingboten, lichtschip) afgemeerd en in een van de dokken krijgt de statige zeezeiler Bonaire een facelift. Verrassend, er zijn ook stadse voorzieningen, zoals een bioscoop, theater en casino.
De ups en downs van Den Helder
In Den Helder wisselen de perspectieven. Na de Tweede Wereldoorlog was er een bloeiperiode; in die hoogtijdagen werkten op Willemsoord 2500 mensen en werden voor nieuwe bemanningen nieuwe woonwijken gebouwd. Later daalde het aantal banen drastisch door inkrimpingen bij de Rijksmarinewerf, de kurk waarop Den Helder dreef. Gevolg was krimp, want na 1985 nam het aantal inwoners af, van 64.000 naar ruim 55.000. Voorzieningen kwamen in zwaar weer, winkels kwijnden – in het slotstuk van de wandeling krijg je daar wat van mee, want de voormalige V&D ziet er van buiten vrolijk uit, maar verhult slechts leegstand.
Den Helder heeft vaker zware tijden meegemaakt, bijvoorbeeld toen in 1872 het Noordzeekanaal gereedkwam, waardoor schepen van of naar Amsterdam niet meer via Den Helder hoefden, of in de Tweede Wereldoorlog toen bijna de hele stad bij bombardementen werd weggevaagd. Telkens lukte het terug te komen, wie weet waar nu de sleutel tot nieuw succes ligt? Wellicht dragen wandelaars op deze gevarieerde route een steentje bij aan een Helderse revival.
DE WANDELING
Startpunt is station Den Helder Zuid, eindpunt station Den Helder. De route telt 15,5 km en volgt de gekleurde pijlen van wandelnetwerk Noord-Holland. Alle informatie (kaartje, routeaanduiding, horeca en beschrijving van bezienswaardigheden) staat op: www.wandelnet.nl .
