Op de foto zie je het 17e-eeuwse kasteel de Haere, stralend middelpunt van een parklandschap vol monumentale bomen, slingerende waterpartijen, bos en weilanden. Vanaf het terras kijk je ver weg, in de richting van de IJssel. Daar komt de wandelroute na zo’n 10 km aan, maar voor je door de open uiterwaarden en historisch Deventer wandelt zijn er eerst de besloten Sallandse landgoederen.
Landgoederen
De Haere 3 is al het derde landgoed; eerder kwam de route langs Groot Hoenlo 1 (Harry Mulisch woonde er; het landgoed figureert in ‘De ontdekking van de hemel’) en Hengforden 2, verderop volgt Gaia 2 (ook bekend als Nieuw Rande).
Alle landgoederen hebben kenmerken van de Engelse landschapsstijl met veel onverharde, slingerende paden door een mooie mix van weilanden, akkers en bossen, gescheiden door houtwallen. Steeds zijn er verrassende doorkijkjes, en met regelmaat staat er een reuzeneik in een weiland, waaromheen zich roodbonte runderen hebben verzameld. Kleinschaligheid is troef, ook op Hengforden 2, al voelt het daar wat anders, alsof het strakke beheer is vervangen door laissez faire, waarin de natuurlijke ontwikkeling gestuurd door grazende runderen voorop staat – je wandelt over holligbollige weilanden langs struiken en monumentale eiken.
De IJssel in de verte
De landgoederen zijn goed voor de eerste helft van de wandeling. Daarna komt de IJssel in beeld. Een eerste aankondiging doet zich voor als de route stuit op een oude dijk met daarachter cirkelvormige waterplassen. Ze zijn onderdeel van het landgoed Rande 4, en zijn ontstaan bij extreem hoog water waarbij de IJssel door de bandijk brak en een komvormige waterplas – het wiel – achterliet. De IJssel zelf is nog niet in zicht; eerst komen de uitgestrekte uiterwaarden 5. Bossen zijn verdwenen, meidoornhagen blijven; open wordt het land en bij observatorium Keizersrande 6 – een vervallen steenfabriekje getransformeerd tot landart – is er uitzicht over weiden waar het vee groepsgewijs doorheen stiefelt. En kijk, daarginds moet de rivier zelf zijn, want in de verte schuift een stuurhut door het land, even is ook de steven van het schip te zien.
Dwarse kribben, nieuwe hanken
Pas kilometers verder krijg je de rivier zelf te zien. Eerst wandel je langs een van de nieuwe geulen die gegraven zijn in de uiterwaard om een watervloed sneller af te voeren. Daarbij is teruggegrepen op de oude situatie, toen de rivier zelf steeds een nieuwe hoofdbedding koos; de oude geulen – de hanken – bleven dan verweesd achter. Vergelijking van de kaarten van 2010 en 2018 laat zien dat op de rechteroever, ten zuiden van De Tobbenweerd, zo’n nieuwe, langgerekte hank 7 ligt. Nog meer is veranderd op de andere oever, waar de Ossenwaard 8 is vergraven. Hier was zelfs een extra onderdoorgang – voorzien van zware betonnen pijlers – in de spoorbrug nodig.
Deventer, Bergkwartier
Wie al eerder de route Deventer en de IJssel heeft gelezen of gewandeld, komt nu op bekend terrein, want het laatste stuk overlapt met die route. Maar al kom je er voor de tiende keer, het uitzicht op Deventer 9 blijft schitterend, met de Lebuinuskerk als machtige en trotse aanvoerder. Niet veel verder – na de oversteek met het pontje – loop je er langs en ben je in het historische centrum van de Hanzestad. Het Bergkwartier 10 (ja, het gaat echt omhoog, want naar de top van een rivierduin) was in de middeleeuwen een bloeiend stadsdeel waar veel handelaren woonden, later ging het ‘bergafwaarts’. Nu is het gelukt de verkrotting te stoppen en om te buigen naar herstel en renovatie, waardoor er nu een woonbuurt is ontstaan vol gerestaureerde monumentale panden, met daarnaast nieuwbouw van woningen in een stijl die aansluit op de middeleeuwse architectuur.
IJssel–Deventer–landgoederen
In deze route zijn de contrasten tussen het eeuwenoude weefsel van kleinschalige landgoederen, een rivier vol ruimte en de historische Deventer binnenstad groot, maar de historie heeft ze met een onbreekbare draad verbonden. Zonder de IJssel was Hanzestad Deventer nooit tot bloei gekomen. Eenmaal een bloeiende middeleeuwse handelsstad kwamen er gasthuizen voor zieken, bejaarden en armen. In ruil voor een goede oudedagsvoorziening betaalden rijke cliënten soms in natura met bezittingen zoals grond. Gronden die via verpachting genoeg opbrachten om ook de zorg voor zieken en armen te kunnen betalen. Na de opkomst van verzorgingsstaat hadden de gasthuizen (oftewel de Verenigde Gestichten) hun bezittingen niet langer nodig. Ze zijn nu ondergebracht in stichting IJssellandschap, die de landgoederen beheert voor natuur en cultuurhistorie, maar ook als vanouds voor de landbouw. En niet te vergeten: recreatie – deze wandelroute is een illustratie van de mogelijkheden.
Informatie
Start: station Olst; eindpunt: station Deventer; informatie ns.nl
Lengte: 18,5 km; inkorting (2 km): bij knooppunt L37 (bij de brug over de IJssel) RD en bij L36 LA via stadspark naar station.
Horeca: De Haere, open vrijdag en weekend; Hotel Gaia dagelijks open, behalve maandag.
Route: deze route volgt meestal de wandelpalen van wandelnetwerk Salland. Waar de route afwijkt is dat aangegeven op de kaart en in de routebeschrijving. De kleuren in de beschrijving staan op de routepalen; met een pijl geven ze de wandelrichting aan.
Onderaan staat een pdf van de route, met kaart en beschrijving.
