Indrukwekkend zijn de torenhoge molens van Schiedam, eeuwen staan ze er al om het mout te malen voor de stokerijen van de jeneverstad. En al die tijd bepalen ze de skyline; ze hebben dan ook een centrale plek in de nieuwe NS-Wandelnetroute Schiedam Jeneverstad. Toch zijn de molens maar een van de vele decors waarin je tussen Delft-Zuid en Rotterdam wandelt. Voor wandelkrant TE VOET beschreef ik de ongekende variatie in tien snel wisselende decors: van gansgevulde weilanden via historische windmolens naar verlaten havens.
Oude veenweiden, nieuw bos
Het eerste decor ligt langs de Delftse Schie, een eeuwenoude waterweg die Delft vanouds verbond met de Maas. Het kanaal is een van de vele noord-zuidlijnen tussen Delft en Schiedam; samen met de A13, de spoorlijn, een hoogspanningsleiding en secundaire wegen is een strak noord-zuid-gelijnd land ontstaan, waar alle kavels van oorsprong loodrecht op staan – een Mondriaans patroon.
Toneelwisseling: we gaan het bos in, het Abtswoudse Bos. Rond de eeuwwisseling is het aangelegd als een park voor de bewoners van Delft. De route volgt onverharde paden en in een doorkijkje raast een trein voorbij. Er is meer lawaai: stadsgeluiden, auto’s, bonkende machines in de verte, maar in een oogwenk blaast de wind, ruisend door de toppen van het jonge bos, al die omgevingsgeluiden weg. Voor even heerst de natuur.
Dan volgt decor drie: vanaf een graspad aan de rand van het bos strekken weilanden zich uit en daar rennen vijf hazen naar elkaar toe en verzamelen in een kring: vergadering. Verderop een blauwe en een witte reiger, beide loerend op een visje, en weilanden vol ganzen. Hier is het landschap authentiek met eeuwenoude veenweiden die in een strak regiem zijn ontgonnen: alle percelen even lang en breed, afwaterend op een centrale ontginningssloot.
Dat oorspronkelijke weideland raakt in de Kerkbuurt aan modern randstedelijk wonen; in het oude veenland knot een man wilgen, aan de overzijde van de sloot staan moderne stadswoningen, met speeltuintjes en wandelaars die hun hond uitlaten.
Opmerkelijk: de route gaat door een druk gebied, maar toch zijn er veel onverharde paden en verkeersarme weggetjes; wel deel je soms de weg met fietsers, oppassen geblazen (soms is er een klein wandelpaadje naast zo’n fietspad; daarvan zouden er meer moeten zijn).
De stad nadert
Was het Abtswoudse Bos een nieuwerwets recreatiebos, het Beatrixpark ademt jaren vijftig; weliswaar gemoderniseerd, maar die bruggetjes – ze ademen een vormgeving van lang geleden. Dit is het laatste groen van de route, vanaf nu is er de stad, maar als hiervoor gaat de route door rustige straten of biedt ruimte op trottoirs.
Decor 6 en 7: eerst een multiculturele winkelstraat – Poolse sklep, Turkse Ankara market – die leidt naar de buitensingel van Schiedam, met drie historische molens. De Noordmolen is met zijn 33 meter de hoogste ter wereld; hoogte die nodig is om boven de bebouwing te geraken, want daar pas valt wind te vangen. Wel twintig stonden er, leveranciers van mout, de grondstof voor de stokerijen van Schiedam Jeneverstad. Nu draaien er nog zeven, en waar je ook bent steeds steken boven de stad de molenwieken, een uniek beeldmerk. Langs de Lange Haven is het beeld ronduit nostalgisch: fraaie pakhuizen, een voormalige jeneverfabriek met museum, oude scheepjes, hangbruggen en daarboven de malende wieken.
Globalisering, ‘lokalisering’
Het toneel gaat weer veranderen, scene 8, de rafelrand van de stad. Nauw verbonden met Schiedam was de glasindustrie, want wat is jenever zonder fles? Toch viel in 2017 het doek, want de fabriek die na vele fusies was opgenomen in het globale netwerk van multinational O-I werd als een pion van het bord geveegd. Liever investeerde de firma in andere landen, en levert van daaruit de flessen aan de jeneverstokerijen die Schiedam nog altijd kent.
In de Merwehavens is door voortschrijdende innovaties en concurrentie bijna het doek gevallen voor de fruitoverslag. Desolaat komt het over, maar zaadjes van een nieuwe tijd ontkiemen. En die is weer lokaal, want neem nou Uit Je Eigen Stad, een duurzame stadsboerderij waar op een voormalig spoorwegemplacement groenten worden verbouwd voor het eigen restaurant: dag globalisering, welkom ‘lokalisering’.
Het Justus van Effen complex
Een toegifttoneel: aan de rand van Spangen kun je even van de route af om een van de mooiste voorbeelden van volkshuisvesting uit de 20e eeuw, het Justus van Effencomplex, te bewonderen. Het complex zorgde dankzij binnenhoven met tuinen, gemeenschappelijke wasplaatsen, speelplekken voor kinderen voor een beschutte woonomgeving voor de havenarbeiders die iets verderop naar hun werk gingen. Kortgeleden werd het in oude luister hersteld.
Nu nadert de slotscène als de wandelroute over het tracé van een voormalige havenspoorbaan zich in een wijde bocht om de Rotterdamse wijk Spangen kromt. Over een lemig pad, rotzooi langs de randen, verdwijn je langs vervallen seinpalen uit beeld, langs de rafelrand van de stad als een poor lonesome cowboy, maar dat is schijn, want mooi dat je tien stads- en landschapsdecors rijker bent geworden na deze bijzondere randstedelijke wandeling.
DE WANDELING
Startpunt is station Delft-Zuid, eindpunt is station Schiedam Centrum (13 km) of Rotterdam Centraal (19 km). Tussen het historische centrum van Schiedam en Rotterdam zijn er meerdere plekken, waar je de route kunt beëindigen en verder kunt met tram, bus of metro. Tip: loop in ieder geval door tot aan het eind van de Lange Haven en ga op de Koemarkt met tram 21 naar Rotterdam Centraal. Zelf liep ik via de Merwehaven en het Justus van Effencomplex over het voormalige havenspoor door tot de Horvathweg en nam bij halte Beukelsbrug de bus naar Rotterdam Centraal. Afstand: 17 km.
Alle informatie (kaartje, routeaanduiding, horeca en beschrijving van bezienswaardigheden) staat op: www.wandelnet.nl en kijk daar bij NS-routes.
