Niets is kenmerkender voor de financiële hoofdstad van het Europese vasteland dan een foto met de wolkenkrabbers vanaf een van de bruggen over de Main. Dat skylinepanorama wordt steeds mooier naarmate je verder weg gaat, want dan trekken de afzonderlijke gebouwen samen, vormen een eenheid aan de horizon, oftewel: het beeldmerk ‘Mainhattan’. In Frankfurt am Main staan de meeste ‘Hochhäuser’ van Duitsland; banken en andere financiële instellingen zijn verzameld aan de westkant van de binnenstad, rond de randen van de verdwenen middeleeuwse omwalling. De hoogbouw overtreft de oude kerktorens – al zijn ze met hun vijven, magertjes steken ze af tegen de kathedralen van het geld: duidelijk wie hier de oppergod is.
Frankfurt is vanouds een stad waar economie en cultuur met elkaar verstrengeld zijn. Al sinds de middeleeuwen groeien markten en beurzen, waarbij cultuur vaak aanjager is voor handel. Hier werd de boekdrukkunst uitgevonden, nog altijd heeft de Mainstad de grootste boekenbeurs ter wereld. Hier groeide de grote Goethe op – zinnebeeld van verfijnde Duitse cultuur, achter zijn standbeeld (nr 5 op de kaart) rijzen de kantoorkrabbers van de Deutsche Bank en de Commerzbank op.
Meer dan een bankenstad
In de structuur van de binnenstad toont zich de veelzijdigheid, je wandelt er zo van de ene naar de andere sfeer. Daal af uit de Maintower (2) – voor spectaculair uitzicht – en wandel binnen vijf minuten van kantoor naar cultuur op de Opernplatz (3). Door naar restaurantstraat Fressgass (4), die bij de Hauptwache (7) overgaat in de brede winkelstraat Zeil (9) en loop vervolgens via een jaren-vijftig-wederopbouw-stadsdeel naar de Altstadt met de Römerberg (10) (vakwerkhuizen rondom een ruim, licht hellend plein) en de middeleeuwse Dom (11). Steek via de Eiserner Steg (12) de Main over naar de Museumsufer en verdwaal in de wereld van kunst en cultuur.
Altstadt en wederopbouw
Na de oorlog lag de binnenstad in puin; op de Römerberg is de Alstadt in oude glorie gerestaureerd, en men gaat verder, want tussen Dom en Berg wordt een stadswijk in historische stijl gebouwd, soms zijn het moderne varianten van oude koopmanshuizen, andere blijven dichtbij hun oorspronkelijke aanzien.
Van de oude Altstadt is een klein deel herbouwd, vaker viel door geld- en tijdgebrek de keus op simpele en snelle wederopbouw, die weinig ruimte liet voor creativiteit: functioneel, maar doodsaai en oerlelijk. Maar toch, maar toch, hier en daar verwerft die wederopbouw na al die jaren een zekere schoonheid, alsof de tand des tijds de scherpe kantjes eraf heeft geslepen, terwijl tegelijk wat ‘sterrenstof’ is toegevoegd, bijvoorbeeld rond café Karin, waar smaakvolle terrassen – met vintage jaren vijftig stoeltjes – de trottoirs vullen en zonnestralen blijven haken aan de blaadjes van bomen die de kale architectuur een krans van gezelligheid geven. Ook de Kleinmarkthalle (16) en omgeving hebben zo’n weerbarstige schoonheid. Sinds een aantal jaren is de markthal zelfs een stedelijk monument – het besef dringt door dat sommige wederopbouwclusters het waard zijn te bewaren en zo te voorkomen dat alles in de hoogte schiet of volgens het vooroorlogse stadsbeeld ‘authentiek’ wordt herbouwd.
De hoogte in
Jarenlang concentreerde de hoogbouw zich in het westen van de stad. Niet zo verwonderlijk, want dichtbij zijn de Beurs (6) en de Frankfurter Messe (19). Inmiddels marcheren de Wolkenkratzer de binnenstad in. Opvallend is de combi van het herbouwde stadspaleis Thurn und Taxis (8) en de omringende hoogbouw van de Nextower – hier komen de twee wegen die stadsplanners bewandelen samen: enerzijds reconstructies van het vooroorlogse Frankfurt en anderzijds spraakmakende Hochhäuser. Tegelijk omsingelt nieuwe hoogbouw de Alstadt van de oostkant; als een reus verheft zich het nieuwe hoofdkantoor van de Europese Centrale Bank (14).
Cultuur
Frankfurt heeft als financiële hoofdstad van de euro zo’n gewicht dat de ruimte voor cultuur groot is. Toporkesten en gerenommeerde muzikanten treden op in de schaduw van de financiële ‘Hochhauser’: de strakke torens van de Opern Turm kijken neer op de zuilen van de oude opera. Prachtige musea kent de stad, in de binnenstad staat bijvoorbeeld het nieuwe Museum Moderne Kunst (17); het merendeel (Städel, Liebighaus) is verzameld op de Museumsufer, door de rivier gescheiden van de financiële wereld.
Meer dan ‘Mainhattan’
In Frankfurt is de hoogbouw beeldbepalend, want waar je ook bent – in het Westend tussen de stadsvilla’s, in het stadspark dat als een snoer rond de binnenstad ligt, in de Altstadt, in de wederopbouw of op de Museumsufer – steeds piepen tussen villa’s, kerken, bomen en musea de Wolkenkratzer op. Toch is die hoogbouw niet allesbepalend, daarvoor hebben al die dichtbij elkaar gelegen stadsdelen te veel een eigen karakter. Frankfurt is meer dan zijn beeldmerk ‘Mainhattan’.
WANDELEN
Op de kaart staan drie routes; het eerste stukje (1 km) is een aanlooproute vanaf het station, en laat de rafelkant van de binnenstad zien. Hier opereert het ‘Rotlichtgebiet’ (1) in de schaduw van de wolkenkrabbers.
De hoofdroute (6 km) is overgenomen uit een folder van de Frankfurter VVV, te verkrijgen in het stationskantoor of in het kantoor op de Römerberg.
De derde route (5 km) heeft de Europese Centrale Bank (14) als doel, maar geeft ook prachtige panorama’s over Main en hoogbouw, komt langs een stadsvernieuwingsgebied aan de oevers van de Main en gaat via dierentuin (15), groene omwalling en Kleinmarkthalle (16) terug naar de Altstadt.
Nog een tip: ga vanaf de Opernplatz (of met de metro naar halte Westend) naar de Palmengarten (18, botanische tuin) en wandel door de wijk Westend in de richting van het centrum – het is een groene villawijk, met doorkijkjes op wolkenkrabbers die steeds dichterbij komen. Zie de kaart op Google Maps.
En verder ..
Op de kaart staan – uit eigen ervaring – een paar sfeervolle ontbijt- en lunchgelegenheden. Daar moet er nog een aan worden toegevoegd, en wel het restaurant aan de voet van de ECB (bijzondere noot: het beste betaal je er, zoals, overal in Frankfurt, met ‘Bargeld’, want zelfs onder de eurobank wekt een bankpas fronzende wenkbrauwen).
