Waar je ook kijkt, nergens op de foto zie je een spoor van bebouwing. Zand, brandend zand, tot aan de horizon. Hier is de bevolkingsdichtheid nul. Dus, wil je een wandelroute die de drukte vermijdt, dan vind je die in het Kootwijkerzand op de Veluwe. Niet de hele route is zo extreem van mensen ontdaan, want de oude heidenederzetting Hoog Buurlo en het imposante Radio Kootwijk zijn plekken waar je anderen ontmoet. Maar er blijft ruimte genoeg en voor je het weet dwaal je weer eenzaam door bossen, over heide en zandverstuivingen. Is het lang droog geweest dan veranderen de zandwegen in mulle ploeterpaden – bij stevige wind stuift het zand op. Deze wandeling koppelt twee bewegwijzerde routes, het eerste deel volg je de wit-rode markeringen van het Marskramerpad, het tweede deel de geel-rode van het Veluwe Zwerfpad.
Een dunne lijn
In de eerste kilometers wandel je over een bospad dat de dunne lijn markeert tussen cultuur en natuur, tussen beschaving (links liggen de weiden en woningen) en wildernis (een paar stappen naar rechts en je staat midden op de zandverstuiving). De woestenij is dichtbij – zie de overvloedige sporen van wilde zwijnen, wroetend hebben ze de bosbodem omgewoeld. Hoe het zand mensen kon verdrijven lees je op een infobord, dat vertelt over een dorpje dat zich na het jaar 1000 steeds moeilijker kon verweren tegen de stuivende kracht van het zand. Uiteindelijk won de natuur.
Hoog Buurlo
Veluwse zandwegen langs heidevelden, door eikenbossen, over kleine zandverstuivingen en door grootse beukenlanen leiden naar de romantische enclave Hoog Buurlo waar elke ochtend een blatende kudde de schaapskooi verlaat om de heide te gaan begrazen. Vroeger waren ze een essentiële schakel in het landbouwsysteem, want na hun dagelijks gegraas werden in de schaapskooi hun keutels opgevangen die vermengd met plaggen de akkers vruchtbaar hield. Eindeloos is die heide, en dat is iets verder goed te zien bij het verreikende uitzicht over de Buurlosche Heide. Enkele kilometers verder is er vanaf de Turfberg nog zo’n weergaloos panorama.
Radio Kootwijk
En dan ga je linksaf en kom je op een stukje verharde weg. Wat een weg, want aan het eind staat daar de kathedraal van de Veluwe, het communicatieanker met Nederlands-Indië, kortom het zendgebouw van Radio Kootwijk.
De zandverstuiving nabij Kootwijk bleek begin 20e eeuw een geschikte, want relatief storingsvrije plek voor de bouw van een zendstation. Van hieruit werd de draadloze communicatie met Nederlands-Indië en andere werelddelen onderhouden. De glorietijd van Radio Kootwijk is alweer jaren historie. Voortschrijdende techniek – draadloze communicatie via satellieten – maakte het zendstation in 1998 definitief overbodig. Behouden bleef het opvallende zendgebouw uit 1923, opgetrokken uit gewapend beton (uniek voor die tijd) in een stijl die verwant is aan art-deco. Meest opvallend is de enorme hal, die nodig was voor de gigantische dynamo’s die de zendapparatuur van energie voorzagen. Vergeet verderop niet om te kijken en te zien hoe het robuuste gebouw soeverein over de heide heerst.
Kootwijkerzand
In Nederland spreek je over natuurbehoud, of landschapsbehoud. Dat betekent bescherming van de bestaande toestand, voorkomen dat de wals van de vooruitgang eroverheen dendert. In het Kootwijkerzand staat de natuur voorop, maar het aardige is dat daarbij voortdurende verandering noodzaak is voor het behoud.
Een zandverstuiving is een dynamisch geheel. Is er eenmaal een open plek dan weet de wind steeds meer zand los te waaien en te verspreiden. Tonnen zand verwisselen voortdurend van plek. Voetstappen zijn na enkele dagen al uitgewist – een maagdelijk zandtapijt, als onbelopen sneeuw na een winternacht.
In het Kootwijkerzand heerst een ruige natuur van schraal zand en harde wind, maar ook van kou en hitte. Overdag kan op een zuidelijke zandhelling de temperatuur tot 50 graden reiken, om ’s nachts met 40 graden onderuit te gaan. De natuur heeft zich er aangepast: het ruig haarmos is groen en bloeiend in vochtige tijden, maar droogt in hete zomers in om te overleven. In tijden van droogte barst het mos, worden zandpaden mul en bij stevige wind schuren zandkorrels springend en stuivend je benen. Brandend zand en nergens water en geen mens te zien. De plek om drukte te vermijden!
ROUTE-INFORMATIE
De route koppelt etappes van het Marskramerpad (etappe 10) en van het Veluwe Zwerfpad (delen van de etappes 10 en 9). De route staat op afstandmeten.nl. Via de knop ‘Export’ kun je een GPS-bestand downloaden.
App Wandelnet
Met de app van Wandelnet kun je Marskramerpad etappe 10 en Veluwe Zwerfpad etappes 9 en 10 downloaden; met als achtergrond de topografische kaart zie je via het GPS-signaal precies waar je bent.
START EN FINISH Start- en eindpunt is de parkeerplaats op de hoek Duinweg/Houtzagersweg in Kootwijk.
LENGTE De route is 16,5 kilometer lang. In Hoog Buurlo kun je een stuk inkorten met 2,3 km tot 14,2 kilometer.
ZWAARTE Na langdurige droogte is het een pittige route, want dan zijn de wegen in het Kootwijkerzand zwaar te belopen in het mulle zand.
VERHARD/ONVERHARD Vrijwel geheel onverhard, een paar stukken deel je met fietsers over onverharde paden.
HORECA De Garage Radio Kootwijk is vanaf 1 juni weer open op vrijdag en in het weekend; april, mei en september alleen weekend; de rest van het jaar dicht.
PICKNICK Mooie bankjes: Hoog Buurlo, Hoog Buurlosche Heide, Turfberg, Radio Kootwijk
HOE KOM JE ER? Alleen te bereiken met eigen vervoer. Startpunt is de parkeerplaats op de hoek Duinweg/Houtzagersweg in Kootwijk. Navigatie: Houtzagersweg 13, Kootwijk.
Je kunt de route ook starten op de parkeerplaats van Hoog Buurlo. Navigatie: Hoog Buurlo 5, Radio Kootwijk.
ROUTEBESCHRIJVING
Volg vanaf de parkeerplaats de wit-rode markering van het Marskramerpad.
Net voor de schaapskooi van Hoog Buurlo kun je de route inkorten. Ga bij Paddenstoel 20264 rechtsaf richting Radio Kootwijk en volg de geel-rode markering van het Veluwe Zwerfpad. Maar voor je rechtsaf slaat: ga even 100 meter verder voor het verreikende uitzicht vanaf de picknickbanken.
De hoofdroute komt er ook langs en gaat rechtdoor over het fietspad en slaat dan linksaf langs de tweede schaapskooi.
Aan de rand van de Hoog Buurlosche heide ga je linksaf. Na ruim 300 meter komt het Marskramerpad bij een bankje samen met Veluwe Zwerfpad. Ga hier rechtdoor en volg vanaf nu de geel-rode markering van het Veluwe Zwerfpad. Je verlaat dus het Marskramerpad, dat rechtsaf de heide opgaat.
In het mulle zand van het pad door het Kootwijkerzand duurt het lang voordat er een markering komt: bij een vijfsprong van zandwegen moet je rechtsaf (zie de kaart). Hieronder kun je deze routebeschrijving, inclusief kaart, printen.